برنامه پیشران

توسعه زیست بوم دانش بنیان در حوزه مواد و فرایندهای ساخت، نقش کلیدی در راهبرد اقتصاد مقاومتی  از طریق ایجاد توازن در  زنجیره های تأمین و ارزش در صنایع مختلف کشور دارد . از این رو، ستاد توسعه فناوری‌های فوتونیک، لیزر، مواد پیشرفته و ساخت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ، با درک این اهمیت، اجرا  برنامه های پیشران در این حوزه را در برنامه خود قرار داده است.  در این برنامه‌ها ، مصادیق،  گام‌های ضروری برای تجاری‌سازی، کاربست فناوری و حوزه‌های صنعتی تحت تاثیر مشخص شده است که  در صورت اجرا کامل ، اهداف کمّی مشخصی در سطح ملی تحقق یافته و  زمینه‌سازی  بسیار گسترده و مرتبط با زنجیره تامین/ ارزش صنایع مختلف کشور در این حوزه را ایجاد می‌نماید.

بازار بالقوه و نیروی انسانی مستعد و نخبه در کشور برای ایجاد جهش بزرگ در حوزه مواد و فرایندهای ساخت و حمایت از ارتقا توانمندی و بکارگیری تخصص این افراد، موجب ممانعت از هدررفت سرمایه‌گذاری قبلی صورت پذیرفته و همچنین انگیزه‌بخشی به این منابع با ارزش خواهد بود. همچنین وجود صنایع داخلی و زنجیره‌ تامین و ارزش و همچنین پتانسیل فراوان تحقیق و توسعه برای بومی‌سازی نیازمندی‌های داخلی مرتبط به حوزه مواد پیشرفته از انگیزه‌های اصلی عملیاتی سازی برنامه پیشران در کشور است.

زنجیره ارزشی که این برنامه‌ها در این حوزه ایجاد می‌کنند، فعالسازی اکوسیستم نوآوری، ارتباط و اتصال بین فناوران دانشگاهی و صنعت برای رفع نیازهای صنعتی و تولید نمونه‌های اولیه موفق جهت ورود به بازار ایران و منطقه است.

افزایش تاب‌آوری اقتصادی به‌همراه مقاوم‌سازی نقاط آسیب‌پذیر اقتصاد کشور در مقابله با تهدیدهای خارجی، را می‌توان به‌عنوان زمینه‌های مورد نیاز اقتصاد مقاومتی در نظر گرفت. با نگاه اجمالی به این مبحث، اهمیت توجه به وضعیت اقلام وارداتی و صادراتی، شناسایی ظرفیت‌ها و فرصت‌ها و تلاش در راستای کاهش و یا رفع وابستگی‌های کشور، خصوصا در حوزه مواد و ساخت، مشهود است. عملا توسعه فناوری‌هایی که موجب دستیابی به صنعتی پایدار و رقابت‌پذیر شود، می‌تواند به ارتقا تاب‌آوری اقتصادی کشور نیز، کمک شایانی نماید. از این رو، بخش اول برنامه پیشران  با عنوان توسعه فناوری‌های منتج به تاب‌آوری اقتصادی کشور با هدف اصلی تولید و یا تامین بخشی از اقلام وارداتی مورد نیاز صنایع کشور و همچنین تولید مواد با ارزش افزوده بالاتر مورد نظر است.

فرایند­های ساخت همواره مکمل فرایندهای استخراج، فراوری و تخلیص مواد بوده و به موازات توسعه آن‌ها گسترش یافته­اند. گستردگی این بخش صنعتی و همچنین ماموریت ذاتی وزارت صنعت، معدن و تجارت در بخش صنعتی ایجاب می‌کند، ستاد توسعه فناوری فوتونیک، لیزر، مواد پیشرفته و ساخت، سیاست گزینشی موثری را در این عرصه اتخاذ نماید. این سیاست اجرایی، می‌بایست ضمن تاثیرگذاری حداکثری بر توسعه بخش مواد (به ویژه با نگاهی مبتنی بر آینده انقلاب صنعتی چهارم)، متناسب با ماموریت­های معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری باشد. بنابراین بخش دوم برنامه پیشران با عنوان، توسعه فناوری‌های کلیدی ساخت در عرصه گسترش صنایع با ارزش افزوده بالا تهیه و تنظیم شده است. ویژگی عمده این برنامه، تمرکز بر آن دسته از فناوری­های کلیدی ساخت است که ضمن کلیدی بودن در تولید محصولات و خدمات پیشرفته تاکنون کم­تر مورد توجه قرار گرفته است و درعین‌حال تحولات انقلاب صنعتی چهارم نیز اهمیت آن­ها را در عرصه مواد و فراوری­های آن دوچندان می­کند.

پیشرفت‌های روزافزون جهانی در زمینه‌های مختلف پژوهش‌های علمی و فناوری‌های صنعتی، لزوم توجه بر فناوری‌های نوظهور و پیشرفته در هر زمینه تخصصی را به خوبی اثبات نموده است.

توسعه موادی با خواص شناخته‌شده ممتاز و یا توسعه موادی با خواصی کاملا جدید، همچون مواد هوشمند حساس به دما، نور، فشار و … موتور محرک و مرکز توجه بسیاری از صنایع و فناوری‌ها در سال‌های اخیر بوده است. مواد پیشرفته که معمولاً با استفاده از روش‌های نوین و عملیات مهندسی با هدف مشخص، تولید می‌شوند؛ دارای خواص قابل‌توجه و برتر از منظر استحکام، قابلیت تغییر شکل، چگالی، انواع مقاومت و … و یا ویژگی‌های منحصربه‌فرد می‌باشند. تحولات ناشی از دسترسی به مواد جدید در پاره‌ای از حوزه‌ها، اصولا می‌تواند منجر به تحولات صنعتی شود. به موازات به فعالیت رساندن توانمندی‌های ذاتی کشور در حوزه مواد اعم از ذخایر، منابع، وابستگی‌های وارداتی، فرصت‌های خلق ارزش و ارزآوری، وضعیت بازار و همچنین توسعه فناوری‌های ساخت در مجموعه برنامه‌های پیشران ستاد، توجه و تمرکز بر توسعه فناوری‌های مواد پیشرفته و نوظهور نیز ضرورت خواهد داشت. لذا این دسته از برنامه‌های پیشران، به توسعه فناوری‌های تولید و فراوری مواد پیشرفته و نوظهور معطوف شده است.

بصورت کلی ستاد توسعه فناوری‌های فوتونیک، لیزر، مواد پیشرفته و ساخت ، در راستای عملیاتی کردن برنامه پیشران انجام سه برنامه ذیل را پیگیری می­نماید:

• برنامه پیشران برای توسعه فناوری‌های منتج به تاب‌آوری اقتصادی کشور

حمایت از ساخت مواد صنعتی وتوسعه فناوری‌های فرایندی حوزه مواد

تکمیل زنجیره ارزش

• برنامه پیشران برای توسعه فناوری در فرایندهای ساخت مکمل فرایندهای استخراج، فراوری و تخلیص مواد(توسعه فناوری‌های کلیدی ساخت در عرصه گسترش صنایع با ارزش افزوده بالا)

• برنامه پیشران برای توسعه فناوری‌های تولید و فراوری مواد پیشرفته و نوظهور